Ontwikkelingen in het onderwijs door paardencoaching

De afgelopen weken heb ik naast het woord 'paard' ook weer vaker het woord 'onderwijs' op mijn pad gehad. Een collega bij Interpolis die de PABO gaat doen, een oud leerling die komt voor een paardencoaching en daarnaast een oud collega die tijdens een paardencoaching ook weer eens verteld over het onderwijs en de dynamieken in haar klas.


En dan vanochtend staat er op onze scheurkalender het volgende:
De leerlingen moesten een opstel maken over 'Onze ouders'. Een leerling schreef;
'Als we onze ouders krijgen, zijn ze al zo oud dat het heel moeilijk is om hun gewoonten nog te veranderen!'


Hierdoor verbind ik meteen het onderwijs aan een familieopstelling met paarden in mijn gedachten en komt het woord onderwijsopstellingen in mijn hoofd. Ik zie bij een onderwijsopstelling verschillende dynamieken. Als leerkracht ben je onderdeel van een team. Je staat in verbinding met de ouders en je krijgt te maken met een groepsdynamiek bij de leerlingen waar je aan lesgeeft. Er is dus veel om je bewust van te zijn en er sluipen veel dingen misschien in waar je je dus onbewust van bent.

Meestal reageer je in de klas op het zichtbare, maar hierdoor laat je misschien het onzichtbare nog wel verder naar de achtergrond verdwijnen. Waar niets gebeurd, gebeurd elders des te meer is mijn ervaring en dat verdiend dus juist ook de aandacht. Waar 'niets' lijkt te gebeuren kan zich namelijk heel wat intern afspelen heb ik ervaren zowel tijdens het lesgeven als tijdens het coachen met paarden.


Ook word ik de laatste tijd getriggerd door het begrip 'nieuwetijdskinderen' en ik merk dat ik in mijn weerstand schiet bij het horen van 'stempels' die op kinderen geplakt worden. In de uit te voeren handelingsplannen die in de bijbehorende rugzakjes zitten, komt het er vaak op neer dat deze kinderen blijkbaar meer dan 'normale' kinderen structuur, kaders, grenzen, rust en regelmaat nodig hebben. Daarnaast is uit onderzoek ook gebleken dat de juiste voeding er ook nog toe doet. Wat je erin stopt op wat voor manier dan ook, komt er dus blijkbaar ook letterlijk weer uit. Maar is wat zichtbaar en bestempeld wordt bij kinderen niet 'toevallig' een weerspiegeling van iets dat dus ook bij de begeleider, leerkracht, opvoeder en/of ouder in het systeem een rol speelt? Of dus in een dynamiek van een ander kind in dezelfde groep?

In hoeverre is er bij een leerkracht sprake van onvoorwaardelijke liefde, vertrouwen en verbinding met ieder kind, de gehele klas, de collega's en/of de ouders/verzorgers? Krijgt iedereen de kans om authentiek zijn of haar karakter, gevoel en verstand neer te zetten in dit geheel? Zit iedereen op dezelfde golflengte? Zijn de grenzen van kunnen en aandurven duidelijk, zodat het vertrouwen in stand gehouden kan worden in alle richtingen? Dit alles zorgt er namelijk voor dat zowel een kind als een paard niet aan vriendschap of leiderschap hoeft te gaan twijfelen of in een bepaald 'opvallend gedrag' schiet. Bij paarden kan dit levensgevaarlijk zijn en bij kinderen heeft dat namelijk gevolgen voor de toekomst. Op basis van wederzijds vertrouwen een doel bereiken door samenwerking, het juiste leiderschap, de juiste mogelijkheden aftasten en overdenken met elkaar zou een mooi vertrekpunt zijn. Laat het paard of het kind zelf zaken uitzoeken en ervaren en negeer reacties of gevoelens in geen geval, maar laat a.u.b. 'het oordeel' daarbij achterwege. Wanneer je merkt dat je steeds meer samen kunt bereiken, ga je merken hoe je dit tot stand hebt gebracht met het paard of de klas en leer je hierover te reflecteren. Registreer en erken ook gewoon de fouten die je maakt, juist hierdoor komt ontwikkeling op gang. Door als leerkracht een 'fout' te (h)erkennen kan het vervolgens 'goed' worden.


Prof. dr. C.F. van Parreren beschrijft dit ook in het boek 'Ontwikkelend onderwijs'. Het geleerde moet persoonlijk eigendom zijn. Zo werkt paardencoaching en zo werkt het ook bij ontwikkelingen in het onderwijs is mijn ervaring.


Tom Dorrance zegt: 'Ruiters willen graag heel snel antwoorden op hun vragen -dat wil zeggen, op hun oppervlakkige vragen. Ik wil ze eerst iets anders laten uitzoeken; ik wil ze eraan laten werken het hele paard te leren kennen -lichaam, geest en ziel. Misschien ontdekken ze dan wat er bij henzelf ontbreekt.'


Lichaam, geest en ziel mag ook bij kinderen wat mij betreft veel meer tot ontwikkeling komen in het onderwijs. Taal, rekenen, aandacht voor de wetenschap, techniek en materiele welstand lijkt echter op veel scholen voorop gesteld te worden. Hierdoor verdwijnt de creativiteit en openheid naar de achtergrond helaas is mijn gevoel.

Het zou me daarom geweldig lijken wanneer studenten van de lerarenopleiding met paarden aan de slag zouden gaan. Om zo kennis te nemen van hun authenticiteit en kracht als leerkracht, maar daarnaast ook misschien wel geconfronteerd te worden met waar nog een en ander te ontwikkelen valt m.b.t. eigen lichaam, geest en ziel. Werken met de paarden is een ontdekkingsreis naar je eigen kwaliteiten en valkuilen. Voor welke waarden en normen sta je als leerkracht? Wat geef je dus de kinderen mee wanneer ze later hun plek gaan innemen in onze huidige samenleving? Hoeveel inlevingsvermogen heb je en hoe zit het met geduld? Geduld is immers een resultaat van begrip en inlevingsvermogen. Maar zijn dit kwaliteiten die getoetst worden op een lerarenopleiding? Ben je in staat om je eigen ego uit te schakelen in het belang van de groep? Ben je als leerkracht ook bereid om te veranderen? Wat doe je bij onrust in de kudde? Paarden en kinderen wedijveren op dezelfde manier, ze streven er niet naar om hun concurrent te bedwingen. Ze wedijveren om hun juiste plaats te vinden, om uit te zoeken hoe ze alemaal het beste kunnen samenleven in een kudde of groep. De 'verliezer' van de strijd krijgt er een recht bij, omdat het nu weet welk paard/kind sterker is en dus voor hem/haar moet zorgen. De kudde blijft een kudde, net als de klas een heel jaar een klas blijft. Je kunt je reacties als leerkracht hier dus op afwegen.


Wat neem je waar in de groepsdynamiek en aan de lichaamstaal van ieder individu? Wat stralen we zelf uit met onze lichaamstaal? Dat zijn zaken die een leerkracht perfect kan onderzoeken door zich met een paard te laten spiegelen. Wat kun je als leerkracht ontdekken over jezelf bij de paarden:
* Inlevingsvermogen en bereidheid.
* (Zelf)vertrouwen.
* Focus op ademhaling, concentratie, rust en zelfbeheersing.
* Verbinding maken, houden en verbreken.
* Sta jezelf toe om fouten te maken.
* Accepteer jezelf voor wie je bent en hoever je bent in je eigen ontwikkeling (bewustzijn).
* Als we geduld, begrip en respect willen aanleren, moeten we deze eigenschappen eerst zelf verwerven.
* Controleren van je eigen energie.
* De les die we geven vinden we zelf ook de moeite waard en daardoor kunnen we duidelijke doelen stellen.
* Denken in processen in plaats van alleen een eindresultaat.
* Een positieve instelling waarbij we het succes al visualiseren!
* Herhaling van het geleerde.
* Iedereen krijgt de ruimte om op zoek te gaan naar je persoonlijke bestemming, je roeping en je eigen identiteit.
* Reflecteren over eigen gedrag t.o.v. anderen.
* Verschilende vormen van leiderschap.



Rudolf Steiner voorspelde al een verandering in het onderwijs:
'Men dient niet te vragen: Wat moet de mens weten en kennen voor de bestaande sociale orde? Maar: Wat is in de mens in aanleg aanwezig en wat kan in hem ontwikkeld worden?
Dan zal het mogelijk zijn aan de sociale orde steeds nieuwe krachten toe te voeren uit de opgroeiende generatie. Dan zal altijd datgene in die orde leven wat de tot haar toetredende voledige mensen ervan maken; daarentegen zal niet van de opgroeiende generatie gemaakt worden wat de bestaande sociale organisatie ervan wil maken.'
Starten we hiermee in de lerarenopleiding, dan komt dit vanzelf ook weer terecht bij de uitvoering van deze ontwikkeling in het onderwijs. Tijdens de paardencoaching ervaren mensen hoe het is om veilig te zijn en begrepen te worden. Er is sprake van een bepaalde rust en er is voldoende tijd om te reflecteren. Belangstelling, respect en open staan voor de ander bij de paarden kan dit stuk reflectie nog versterken.


Ik wil door middel van paardencoaching mensen stimuleren tot ontdekken en ontwikkelen van lichaam, geest en ziel. Om zo de deelnemer zijn of haar ware zin van het leven te laten achterhalen. Het lijkt me prachtig wanneer leerkrachten hetzelfde zouden doen bij iedere individuele leerling die ze ooit zullen bijstaan in hun ontwikkeling.